ÇERÇEVE BELGESİ

Avrupa Konseyi Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresi’nin Bölgesel Kanat Bürosu tarafından 28 Haziran 2010 tarihinde yayınlanan bir belgede yer alan Bölgesel Demokrasi İçin Başvuru Çerçeve Belgesi’nin Resmi Metni aşağıdadır (The Congress of Local and Regional Authorities, 2010: 6-10) ²²⁴.

Bölgesel Demokrasi İçin Başvuru Çerçeve Belgesi’nin Resmi Metni

1.Bölgesel Mimari

1.1. Bölgesel yapı

1. Bölgesel yönetimler yerel yönetimlerle merkezi yönetim arasında yer alan - belirli bir bölgeye ait - yönetimlerdir. Bu durum, bölgesel ve yerel yönetimler arasında mutlaka hiyerarşik bir ilişki olacağı anlamına gelmez.

2. Bölgesel yönetimlerin var olduğu yerlerde, özerk bölgesel yönetim ilkesi ulusal yasalar ya da uygun olduğu durumlarda, anayasa tarafından tanınacaktır.

1.2. Yetkiler

3. Özerk bölgesel yönetim kavramı, bölgesel yönetimlerin anayasa ve yasaların çizdiği sınırlar içinde, kamu işlerinin bir kısmını kendi sorumlulukları altında, bölgesel halkın çıkarları doğrultusunda ve yerellik ilkesine uygun biçimde düzenleme ve yönetme yetkisine ve olanağına sahip olması anlamını taşır.

4. Bölgesel yetkiler, anayasa, bölge yasaları ya da ulusal yasalar tarafından tanımlanmalıdır. Bölgesel yönetimler, yasa ya da anayasa tarafından belirlenen sınırlar içinde, yetki alanlarının dışında bırakılmış olmayan ya da başka her hangi bir yönetimin görevlendirilmemiş olduğu tüm konularda faaliyette bulunmak açısından tam takdir hakkına sahip olacaklardır. Bölgesel yetkilerde yapılacak düzenlemeler ya da kısıtlamalar anayasaya ya da yasalara dayandırılacaktır.

5. Bölgesel yönetimler, kendi yetkilerinin kapsadığı alanlarda karar alma ve yönetme erklerine sahip olacaklardır. Bu erkler bölgeye özel politikaların kabul edilmesine ve uygulanmasına fırsat vereceklerdir. Karar alma erkleri yasa yapma erkini de içerebilir.

6. Özel amaçlar için ve yasal sınırlar içerisinde, başka kamu kuruluşları tarafından bölge yönetimlerine yetkiler aktarılabilir.

7. Yetkilerin bölgesel yönetimlere aktarıldığı durumlarda, yerine getirilecek işlerin bölgesel koşullara uyarlanması için, anayasanın ya da yasaların çizdiği çerçevede, bu yönetimlerin takdir yetkisi kullanmalarına izin verilecektir.

8. Bölgesel yönetimler, bölgesel diller de dahil, bölgenin kültürünü geliştirmek ve bölgenin kültür mirasını korumak ve iyileştirmek konularında sorumlu olacaklardır.

9. Bölgesel ekonomik gelişme, bölgesel sorumlulukların önemli bir yönünü oluşturacak ve bölgedeki ekonomik birimlerin ortaklığıyla yürütülecektir.

10. Bölgesel yönetimler, bölgede ihtiyaç duyulan istihdam artışı için eğitim ve öğretim olanaklarının uygun hale getirilmesine yardımcı olacaklardır.

11. Sosyal refah ve halk sağlığı bölgesel yönetimlerin eylem alanı içinde olacaktır. Bölgesel yönetimler aynı zamanda, bölgede sosyal uyumun geliştirilmesinden sorumlu olacaklardır.

12. Bölgesel yönetimler tarafından yapılan ve bölgenin alandaki örgütlenmesini etkileyen her girişimde, bölgenin dengeli olarak gelişmesi, ana hedeflerden birini oluşturacaktır.

13. Bölgesel yönetimler doğal kaynakların ve biyolojik çeşitliliğin korunması ve iyileştirilmesinden sorumlu olacaklar ve bu bağlamda yerel, ulusal, Avrupa düzeyinde ve uluslararası politikaları göz önünde bulundurarak bölgenin sürdürülebilir kalkınmasını sağlayacaklardır.

1.3. Başka yönetim basamaklarıyla ilişkiler

14. Bölgesel yönetimler ile diğer ulus-altı yerel yönetim birimleri arasındaki ilişkiler, bu belgede ortaya konan özerk bölgesel yönetim, Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı’nda ortaya konan özerk yerel yönetim ilkeleri ve yerellik ilkesi doğrultusunda düzenlenecektir.

15. Bölgesel yönetimler ve diğer ulus-altı yerel yönetimler, yasalarla belirlenen sınırlar içinde, karşılıklı ilişkilerini belirleyebilir ve birbirleriyle işbirliği yapabilirler.

16. Bölgesel yönetimler, hemşerilerinin ihtiyaçlarını karşılamak ve genel amaçlarına ulaşabilmek için yerel yönetimlerle işbirliğine gidecektir.

17. Kendilerini doğrudan ilgilendiren bütün konuların çözümü ile ilgili planlama ve karar alma süreçlerinde mümkün olduğunca uygun bir zamanda ve uygun yöntemlerle, yerel yönetimlere danışılacaktır.

1.4. Merkezi yönetimlerle bağlantılar

1.4.1. Karar alma sürecine katılma

18. Yetkilerini, temel çıkarlarını ya da özerk bölgesel yönetimin kapsamını etkileyen konularda, bölgesel yönetimlerin devlet kararlarının alınmasına, aşağıdaki 3. 2 ve 3. 3 paragraflarında tanımlandığı biçimde katılma hakları olacaktır.

19. Bu katılım, karar alma organlarında temsil edilme yöntemiyle ya da devlet ve ilgili bölgesel yönetimler arasında danışma ve müzakereler aracılığıyla sağlanacaktır. Uygun olan yerlerde, katılım, devlet yetkilileri ile bölgesel yönetimlerin temsil organları arasındaki danışma ve müzakereler yoluyla da sağlanabilir.

20. Devletin yaptığı ve özerk bölgesel yönetimin kapsamını ya da yetkilerini ilgilendiren uluslararası görüşmelerde ve anlaşmaların uygulanmasında, bölgesel yönetimler ya da onların temsil organları, anayasanın ya da yasaların olanaklı kıldığı ölçüde, uygun organlar ya da yöntemlerle temsil edilecekler ya da onlara danışılacaktır.

1.4.2. Denetleme ve Bölge Yönetimleri yerine geçerek karar verme

21. Merkezi yönetimler tarafından bölgesel yönetimler üzerindeki her türlü denetim, normal olarak, sadece bu yönetimlerin eylem ve işlemlerinin yasayla uygunluğunu sağlamak amacıyla yapılacaktır (tüzeye uygunluk denetimi). Bununla birlikte, kendilerine devletçe aktarılmış yetkilerin denetimi bir yerindelik değerlendirmesini de içerebilecektir.

22. Bölgesel yönetimlerin yönetsel denetimi, ancak anayasa ve yasalarla belirlenmiş durumlarda ve yöntemlerle gerçekleştirilebilir. Bu denetim, işlemler yapıldıktan sonra uygulanacaktır. Alınacak her önlem, korunması amaçlanan çıkarların önemiyle orantılı olmalıdır.

23. Ulusal ya da federal yönetimler, bölgesel yönetim organlarının yerine geçerek yapacakları geçici görevlendirmelere ilişkin yetkilerini sadece istisnai durumlarda ve anayasa ve yasalarla belirlenen yöntemlerle gerçekleştirebilirler. Bu yetki, bölgesel yönetimlerin kendilerine verilen yetkilerin uygulanmasında ciddi biçimde başarısız oldukları belirli durumlarla sınırlandırılacaktır. Bu yetkiden, korunması amaçlanan çıkarlar doğrultusunda, orantısallık ilkesine uygun olarak faydalanılacaktır.

24. Bölge yönetiminin yerine geçerek karar verme önleminin sonucu olan karar alma yetkisi, yalnızca ilgili bölgesel yönetimin çıkarları doğrultusunda çalışan personele verilecektir. Devletçe aktarılmış sorumlulukların söz konusu olduğu olaylar bu durumun dışındadır.

1.4.3. Bağlılık (sadakat), ülkesel bütünlük ve uyum

25. Bölgesel yönetimler ve merkezi yönetim arasındaki ilişki, karşılıklı sadakat ve eşit saygınlık ilkeleri üzerinde temellendirilecek ve devletin birliğine, egemenliğine ve toprak bütünlüğüne saygıyı gerektirecektir.

26. Özerk bölgesel yönetim, merkezi yönetim ile bölgesel yönetimler arasındaki ilişkilerde olsun, bölgesel yönetimler ve diğer yerel yönetim birimleri arasındaki ilişkilerde ya da bölgesel yönetimler ve yurttaşlar arasındaki ilişkilerde olsun, zorunlu olarak her devletin ülke düzeyinde örgütlenmesine saygılı olmayı ve hukukun üstünlüğüne uyum sağlamayı gerektirir.

27. Bölgesel yönetimler Anayasadan ve hukuktan kaynaklanan zorunlulukları yerine getirmeyi sağlamak için gerekli bütün önlemleri alacaklardır.

28. Özerk bölgesel yönetim uygulaması, merkezi yönetimin ekonomik ve sosyal uyum hedeflerine ve ülke çapında benzer yaşam şartlarına ulaşmayı ve dengeli kalkınmayı amaçlayan çalışmalarına, bölgesel yönetimler arasında bir dayanışma ruhuyla katkıda bulunacaktır.

1.5. Özerk bölgesel yönetimin korunması

29. Bölgesel yönetimler anayasalarla belirlenebilirler ya da yasayla kurulabilirler. Bir defa kurulduktan sonra, bölgelerin varlığı anayasa ya da yasa tarafından güvence altına alınır ve yalnızca kendilerini kuran yasanın ya da anayasanın tamamen aynı yöntemle değiştirilmesi koşuluyla kaldırılabilirler.

30. Bölgesel yönetimler, kendi yetkilerinin serbestçe kullanılması ve iç hukuk tarafından belirlenmiş olan özerk bölgesel yönetim ilkelerine uyulmasının sağlanması amacıyla yargı yoluna başvurma hakkına sahip olacaklardır.

31. Bölgesel sınırlar ilgili bölge yönetimlerine önceden danışılmadan değiştirilemeyecektir. Önceden danışma bir halk oylaması ( referandum) biçiminde yapılabilir.

2. Bölge Yönetiminin Organları ve İç Örgütlenmesi
(Bölgesel Demokrasi)

2.1. Özerk örgütlenme

32. Bir anayasa ya da yasa, bölgelere, kendi statüleri ve kurumları dahil, iç örgütlenmelerini belirleme hakkını tanıdığı durumlarda, bu hakkı mümkün olduğunca geniş biçimde tanımlayacaktır.

2.2. Bölge yönetiminin organları

33. Bölge yönetimlerinin bir temsili meclisi bulunacaktır. Bu meclis tarafından doğrudan doğruya yerine getirilmediği yerlerde, yürütme sorumluluğu, yasa tarafından belirlenen koşullara ve yöntemlere uygun biçimde, meclise karşı sorumlu bir kişiye ya da organa verilecektir. Yürütme organının doğrudan halk tarafından seçildiği yerlerde, bu organın mutlaka meclise karşı sorumlu olması gerekmez, ancak eylemlerinden dolayı meclise hesap vermesi gerekir.

34. Özerk bölgesel yönetim hakkı, doğrudan, serbest ve gizli oy ile seçilmiş meclisler tarafından kullanılacaktır. Bu kural, yasanın izin verdiği durumlarda, yurttaşlardan oluşan meclislere, halkoylamasına ya da yurttaşların doğrudan katılımına olanak veren diğer yöntemlere başvurulabilmesini hiçbir şekilde etkilemeyecektir.

35. Bölge meclisleri, genel oy ilkesine dayanan serbest ve gizli oy yöntemiyle doğrudan seçilecektir. Ya da bölgeyi oluşturan özerk yerel yönetimlerin halk tarafından seçilmiş temsilcilerince - kendi aralarından- seçecekleri üyeler aracılığıyla, dolaylı olarak seçilecektir.

2.3. Görev koşulları

36. Seçilmiş bölge temsilcilerinin görev koşulları, görevlerin serbestçe yerine getirilmesi olanağını sağlayabilmelidir. Görev koşulları uygun bir mali ödenek tahsis edilmesine ya da söz konusu görevlerin yürütülmesi sırasında yapılacak masrafların uygun biçimde tazminiyle birlikte, uygun olan durumlarda da kazanç kaybının bütünüyle ya da kısmen karşılanmasına ya da yapılan iş karşılığında ücret ve buna karşılık olan sosyal sigorta primlerinin ödenmesine olanak sağlayacaktır. Meclis üyeleri, bu meclisin toplantıları boyunca kendilerini özgürce ifade etme hakkına sahip olacaktır. Temsil göreviyle bağdaşmadığı düşünülen işlevler ve eylemler yasayla belirlenecektir.

37. Seçilmiş bölge temsilcilerine karşı yaptırımlar uygulamanın mümkün olduğu yerlerde, bu yaptırımlar yasayla belirlenmeli, korunmaya çalışılan çıkarın önemiyle orantılı olmalı ve yargı denetimine tabi olabilmelidir. Görevin askıya alınması ve göreve son verilmesi sadece istisnai durumlarda öngörülebilmelidir.

2.4. Bölge yönetiminin yapısı

38. Bölge yönetimleri kendi mal varlıklarına, kendi yönetimlerine ve kendi personellerine sahip olacaktır.

39. Bölge yönetimleri, yasaların çizdiği çerçeve içinde, yönetim sistemlerinin iç yapılanmalarını ve organlarını özgürce belirleyeceklerdir.

40. Bölge yönetimlerinin personelinin çalışma şartları kamu hizmetinin genel ilkelerine uygun ve liyakat ve yeteneğe göre yüksek nitelikli eleman çalıştırılmasına imkan verecek şekilde olacaktır. Bu amaçla ilgililere uygun eğitim fırsatları, ücret ve ilerleme olanakları sağlanacaktır.

2.5. İyi yönetim (yönetişim)

41. Bölge yönetimleri, kamu hizmetlerinin görülmesinde yurttaşların katılım haklarını kullanmalarını cesaretlendirecek ve yönetimi halka daha yakın duruma getirmeyi amaçlayacaklardır.

42. Özerk bölgesel yönetim uygulaması, karar alma sürecinde bilgilendirme ve alınan kararların değerlendirilebilmesi ilkelerine uygun olacaktır. Aynı zamanda, esneklik, açıklık, saydamlık, katılım ve kamuya hesap verebilirlik hedeflerini gözetecektir.

43. Bölgesel düzeyde kamu görevlerinin yerine getirilmesi, iyi yönetim ve kamu hizmetlerinde iyi kalite ilkelerine uygun olacaktır.

3. Mali Durum

3.1. Kaynaklar

44. Bölge yönetimleri, yetki ve sorumluluklarıyla uyumlu ve bu yetkilerini etkin biçimde yerine getirmelerine izin verecek, öngörülebilir nitelikte kaynaklara sahip olacaklardır.

45. Bölge yönetimleri, görevlerini hayata geçirmek için, kendi kaynaklarını serbestçe düzenleyebilmelidirler.

46. Kendi öz yetkilerinin uygulamasında bölge yönetimleri, özellikle, serbestçe kullanabilecekleri kendi öz kaynaklarına dayanabileceklerdir. Bu kaynaklar, yasalara uygun olarak, bölgesel vergileri, bölgesel yönetimler tarafından belirlenen diğer gelirleri, devlet vergilerinden ayrılan belirli payları, devleti ve bölgeyi oluşturan yerel yönetimler tarafından belli bir amaca yönelik olmaksızın sağlanan fonları kapsayabilir.

47. Bölge yönetimlerine sağlanan kaynakların dayandığı mali sistemler, görevin yürütülmesi için gereken harcamalardaki gerçek artışların olabildiğince izlenebilmesine olanak tanımaya yetecek ölçüde çeşitlilik arz etmeli ve esneklik taşımalıdır.

3.2. Mali denkleştirme ve transferler

48. Mali olarak daha zayıf olan bölge yönetimlerinin korunması, potansiyel mali kaynakların ve karşılanması gereken mali yükün eşitsiz dağılımının etkilerini gidermeye yönelik mali denkleştirme yöntemleriyle ya da buna eş önlemlerle sağlanacaktır. Bu yöntemler ve önlemler, bölge yönetimlerinin mali kaynaklarının yönetsel özgürlüklerini engelleyecek ölçüde kısıtlanması sonucunu doğurmamalıdır.

49. Bölge yönetimlerine devletçe yapılan mali transferler, bölgesel yetkilere ilişkin tarafsız ölçütlere dayandırılan, önceden belirlenmiş kurallara uygun olarak yürütülecektir. Bölge yönetimlerine yapılan bağışlar, mümkün olduğunca, belirli projelerin finansmanı için verilen özel tahsisli fonlar niteliğinde olmayacaktır.

50. Bölge yönetimlerine yapılan mali transferler, görevlerini yerine getirirken, takdir haklarını kullanan bu yönetimlerin temel özgürlüklerini sınırlamayacaktır.

51. Bölge yönetimlerine yapılan mali transferler yasaların koyduğu kurallar doğrultusunda yürütülecek ve bölgenin görevleriyle ilgili nesnel ölçütlere dayalı olacaktır.

52. Bölge yönetimlerine yapılacak her görev aktarımı, o görevi yerine getirmeye yetecek mali kaynakların transferiyle birlikte gerçekleştirilecektir.

3.3. Borçlanma

53. Bölge yönetimleri, sermaye yatırımlarının finansmanı için yasayla belirlenen sınırlar içinde, sermaye piyasasından borçlanabileceklerdir.

4. Ulusal ve Uluslararası İlişkiler

54. Bölge yönetimlerine yasaların çizdiği çerçeve içinde ve görevli oldukları konularda, birlikler kurma ve bölgelerarası işbirliği çalışmalarında görev üstlenebilme hakkı sağlanacaktır. Bölge yönetimleri, bu yönetimlerin uluslararası örgütlerine üye olabilirler.

55. Ulusal hukukun ya da Avrupa hukukunun izin verdiği ölçüde, bölge yönetimleri, Avrupa kurumlarının çalışmalarına katılma ya da bu amaçla oluşturulmuş organları aracılığıyla temsil edilme hakkına sahip olacaktır.

56. Bölge yönetimleri, kendi yetkileri çerçevesinde ve yasalara, uluslararası sorumluluklara ve devletin dış politikasına uygun olarak, diğer ülkelerin yerel yönetimleriyle işbirliği yapabilirler.